Santiago é unha das cidades máis literarias do mundo. Case todas as súas rúas e recantos aparecen mencionados nalgunha obra. Poesía, narrativa, teatro e ensaio téñense achegado a Compostela desde diferentes puntos de vista e de maneiras diversas. Neste mapa podes atopar unha pequena selección de autores e autoras que falan da cidade apostólica. Nomes que van desde a Idade Media ata actualidade, que falan ás veces dun Santiago perdido, que xa non está e outras dun Santiago imaxinado ou que está por chegar. A rúa do Vilar, o Pórtico da Gloria, o Tránsito dos Gramáticos ou a praza da Quintana son algúns dos escenarios escollidos. Só tes que facer clic sobre cada punto do mapa para partillar a ollada literaria de homes e mulleres que coas súas plumas tamén construíron a cidade.
Cando empezaba a chover os peregrinos que formigaban polas inmediacións da Catedral facían acopio de plásticos impermeables, que se podían adquirir nos establecementos para turistas (…). E chamoulle a atención que mesmo unhas monxas, que camiñaban a ritmo militar polas inmediacións do pazo de Fonseca, se deixaran vencer polas tonalidades máis efectistas.
Diego Ameixeiras (2010): Asasinato no consello nacional.
(…) a rúa dás Campás de San Xoán parece un porto para dornas. As mesmas campás, colgadas na fachada dunha taberna, poderían anunciar os naufraxios. O mar, ese soño irrealizable que faría de Santiago, como cren os composteláns, unha cidade perfecta, rompe nas costas.
Antón Lopo (1993): Guía de Santiago de Compostela.
NA CATEDRAL
(...)
Vós que os fixeches de Dios coa axuda,
de inmortal nome, Maestre Mateo:
xa que ahí quedaches homildemente
arrodillado, faláime de eso: máis co eses vosos cabelos rizos
Santo dos croques, calas...i eu rezo.
(...)
Rosalía de Castro (1880): Follas Novas.
Diss'a fremosa en Bonaval assí:
Ai Deus, u é meu amigo d'aquí,
de Bonaval?
Cuid'eu, coitad'é no seu coraçón,
porque non foi migo na sagraçón
de Bonaval(…).
Bernardo de Bonaval, Cancioneiro da Biblioteca Nacional. (Século XIII.)
No Casino. Un salón enxaezado de ouros rancios e esfiachados veludos. Un fumo sen oropeis debuxa no aire o sorriso dunha morte ao asexo.
Roberto Vidal Bolaño (1997): Doentes
TEIS que cantar na Quintana
que cantar unha cantiga
da tua terra lonxana
unha cantiga antiga
Se non teis un cantar seu
el podes cantar un novo
el podes cantar un teu
como regalo pro povo
Uxío Novoneyra (1998): Arrodeos e desvíos do Camiño de Santiago e outras rotas.
O alto outeiro de Bonaval (…) domina o barrio de altas chemineas de pequena burguesa e florece no belo e profundo templo de Santo Domingo nunha de cuxas capelas o sepulcro de Rosalía de Castro mantén acendida nos corazóns dos galegos dunha e outra ribeira do atlántico a lámpada de inmortal fulgor da saudade.
Ramón Otero Pedrayo (1951):
As cidades galegas.
- Señores -intervén o de Goianes- reine a concordia entre nós. Decidamos se parece ben reunir a toda a Confraría en apoio da Irmandade que se vai constituír de aquí a dous días no Outeiro de Santa Susana. (…)
Decidiuse, pois, convocar sen demora á Confraría de Cambiadores, así como acudir ó Outeiro de Santa Susana, onde foi proclamada a Irmandade Xeral, sendo o ano do señor MCDLXV.
Marilar Aleixandre (1993):
Tránsito dos gramáticos.
Seica un grupo de tolos entrara varias noites atrás na facultade de Historia.
(…) Souberan que os delincuentes non levaran nada de valor nin atentaran contra as instalacións. Unicamente descolgaran os cadros que estaban pendurados nas paredes do Decanato e deixáranos arrombados detrás dunha fotocopiadora. Ademais cubriran a alfombra do paraninfo cunha impresionante morea de terra, deixaran un letreiro que dicía algo así como «isto tamén é arte» (…).
Teresa Moure (2010): A intervención.
Avísame de que mañá vai haber unha manifestación no Toural, convocada por Nunca Mais, «contra todas as guerras», e paréceme moi ben. Ela vai vir, por suposto. Ela vai vir e berrar. Cos seus ollos alegres, rebeldes limpos. O mundo, estes días, está realmente mal, ferido. E hai que manifestarse, bailar, berrar.
Lupe Gómez (2005): Luz e Lupe.
ANÓNIMO
(…)
Entrei en Compostella,
fontes na manaa crara,
meu coraçon baixaba
de orar na Cortizela.
Ao vijr da Corticela,
bagoas na tarde amarga,
meu coraçon andara
longe de Compostela (…)
Salvador García-Bodaño (1979): Tempo de Compostela
A cidade das cunchas, acendra o seu aroma piadoso como as rosas que nas estancias pechadas exhalan ao murchar a súa máis delicada fragrancia. Rosa mística de pedra, flor romántica e basta como no tempo das peregrinacións (…).
Ramón María del Valle-Inclán (1916): A Lámpada Marabillosa.
A Troya non é a patroa, como te figuras, senón a rúa onde está a casa. Aquí temos unha afección tola á elipse, e cando se trata de nomear calquera vía da cidade abreviamos, usando simplemente o seu nome: a Troya, a Azabachería, o Preguntoiro.
Alejandro Pérez Lugín (1915): A Casa da Troya.
(…) Cando o arquitecto Simón Rodríguez concibiuna, o seu ánimo humorístico rebuldaba, e o resultado foi a tomadura de pelo máis arquitectónica que pode concibirse. Velaquí o inútil exaltado, o decorativo reducido a sustancia, a pesantez burlada. Velaquí unha mostra peregrina do barroco. Xogar con pedra é máis difícil que xogar con lume, (…) pero a ninguén se lle ocorreu o pensamento de que a pedra, a dura pedra compostelá, fose materia prima para un divertimento.
Torrente Ballester (1948): Compostela e o seu Anxo
- Baixei case rodando as Casas Reais, coas ganas que tiña de véla...
- E onde estaba?
- Na praza que está ao principio da Rúa de San Pedro. Tirada de bruzos nun banco, co outono cubrindo o seu corpo.... Allea á vida, que seguía sen ela...
- Imos, hai que comer.
- Merda de choiva... Orballo miserable... Esta cidade non é para pobres.
Clara Gayo (2016): Epifanías da Miseria.
Cando vén o temporal, cando o demo sopra forte…, tocan doce, tocan trece, os sinos da catedral. Berenguela, Berenguela, campaniña timbradoira… si lle fallas ao Patrón, heiche de cortar a corda.
Suso de Toro (2002): Trece badaladas.
DANZA DA LÚA EN SANTIAGO
¡Fita aquel branco galán,
olla seu transido corpo!
É a lúa que baila
na Quintana dos mortos. (...)
Federico García Lorca (1935): Seis poemas Galegos.
Os liques e mesmo arbustos que inzan a cantería de San Francisco por certas partes de tan extravagante fachada fálanche do conciliábulo entre a abstracción barroca e a natureza que o come todo, eterna. Era a fachada da igrexa o anuncio do Angkor comesto pola xungla que un día Compostela ha ser.
Xosé Luís Méndez Ferrín (1999): No ventre do silencio.
Falando da porta de Mazarelos e do pretiosius Bacus, viños do Ulla e da «Castela» ourensá, que por alí entraban na urbe, Eiroa e eu confesabamos que viños tales melloraban en Compostela, porque trepidaban os bocois nas tabernas ao repicar as campás basilicais. Aquel tremer insólito melloraba o Ribeiro.
Álvaro Cunqueiro (1951): “Compostela I”. En Faro de Vigo (26-01-1951).
Sempre crin, e sígoo crendo, que non hai no mundo unha praza máis bela que a de Siena. A única que me fixo dubidar é a de Santiago de Compostela, polo seu equilibrio e o seu aire xuvenil, que non permite pensar na súa idade venerable, senón que parece construída o día anterior por alguén que perdese o sentido do tempo.
Gabriel García Márquez (1983): “Vendo chover en Galicia”. En El País (11-05-1983).
As horas que soan sobre a rúa, enviadas pausadamente, para que se conten, desde a fermosa torre da Berenguela, sorprenden promesas de namorados, a apaixonada discusión estudantil ou a marcha grave dos cóengos e seminaristas lembrando os argumentos que proban cumpridamente a autenticidade das cinzas apostólicas.
Antonio Fraguas Fraguas (1976): Santiago de Compostela
Palabras de toda a lingua e de toda parte que naceron para se encarnar en pedra aquí. Unha espiral de voces en movemento perpetuo que aquí encontran descanso.
O Xardín das pedras que falan é unha intervención artística e literaria formada por versos ou liñas inéditas de autores e autoras comprometidos a non publicar esas palabras, cando menos en vida. Os textos gravados en pedras de granito, partindo dunha peza inicial con versos de Rosalía, instalaranse de xeito progresivo e irán formando unha gran espiral no xardín de Fonseca.
